شهرستان گِراش
گِراش شهری در جنوب استان فارس و در فاصله ۳۵۵ کیلومتری جنوب شیراز و ۱۵ کیلومتری لار قرار دارد. این شهر مرکز شهرستان گراش است، جمعیت شهرستان گراش طی سرشماری نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۰ برابر ۴۷۰۰۰ نفر می باشد که ازاین تعداد ۳۰۰۰۰نفر جمعیت شهری و۱۷۰۰۰نفر جمعیت روستایی رادربرمی گیرد.[۲]
محتویات
• ۱ موقعیت جغرافیایی
• ۲ جغرافیای تاریخی
• ۳ گراش در دوره اشکانیان
• ۴ گراش در دوره ساسانیان
• ۵ گراش در قرن های اول تا هفتم هجری
• ۶ گراش در قرن های هشتم تا دوازدهم هجری
• ۷ گراش در قرن سیزدهم هجری
• ۸ گراش در دوره قاجاریه
• ۹ ساختمان زمین شناسی شهر گراش
o ۹.۱ برکه کل (گنج البحر)
o ۹.۲ دژ گراش
o ۹.۳ سد تنگ آب
• ۱۰ اماکن مذهبی گراش
• ۱۱ منابع
موقعیت جغرافیایی
شهر گراش در ۲۷ درجه و ۴۰ دقیقه (۴۰و۲۷) عرض شمالی و ۵۴ درجه و ۸ دقیقه(۸و۵۴) طول شرقی نصف‌النهار گرینویچ قرار دارد. گراش در واقع یک نقطه شهری به عنوان مرکز شهرستان گراش در استان فارس می‌باشد. که در ناحیه گرم و خشک بیابانی ایران واقع شده است. بر اساس نقشه توپوگرافی مقیاس ۵۰۰۰/۱، مساحت دشت گراش بالغ بر ۶۲۵ هکتار می‌باشد، که از این مقدار ۳۲۶ هکتار آن مساحت شهر و بقیه را نخلستان، اراضی دیم، مرتع و بایر تشکیل می‌دهد.
میانگین بارندگی سالیانه حدود صد میلیمتر و تغییرات دمایی بین ۲ تا ۴۵ درجه سانتی‌گراد داشته که سیلاب‌های فصلی و سیستم پخش و توزیع فنی و عجیب آن توانسته نخلستان‌های بزرگ و آبادی را ایجاد و آبیاری نماید. ارتفاع [شهرستان گراش] از سطح آزاد دریا ۹۷۰ متر و در ناحیه نیمه خشک ایران واقع است.
جغرافیای تاریخی
چشم‌اندازی از گراش.
گراش از نظر تاریخی یکی از شهرهای مهم در جنوب استان فارس می‌باشد. اولین کتابی که از گراش ذکری به میان آورده‌است «بستان السیاحه» از حاج زین العابدین شیروانی است. در این کتاب گراش را اینگونه توصیف می‌کند: (گراش بر وزن فراش، قلعه‌ای است خدا آفرین در یک منزلی خطه لار واقع و آن یک قطعه کوه به شکل مخروطی و اطرافش واسعه‌است و آن مانند تل بزرگی است از تحت‌الی فوق عمارتست و قریب هفتصد باب خانه در اوست و چند مزرعه مضافات اوست. آبش بسیار کم و اکثر اوقات آب باران در برکه‌ها ذخیره نموده و به مصرف رسانند، هوایش به غایت گرم و نخلستان فراوان دارد و مردمش شیعه مذهب هستند.)
کتاب دیگری که از گراش در دو قسمت ذکری کرده است «فارس نامه ناصری» تالیف حاج میرزا حسن فسایی می‌باشد. آنجایی که قلعه‌های معروف فارس را معرفی می‌نماید قلعه گراش را: (کوه کوچکی است که به قریه گراش به ناحیه مضافات شهر لار، پیوسته آبش از آب انبار بارانی است. به ده نفر تفنگچی پنج هزار نفر دشمن را دفع کند.)
در کتاب «فردوس المرشدیه فی اسرار الصمدیه» از محمود بن عثمان که به کوشش آقای ایرج افشار چاپ شده، قدمت گراش را به قرن ششم هجری میرساند. موقعیت استراتژیک قلعه گراش و لزوم استحکامات در برابر دفاع از متجاوزان و اشرار و همچنین گرایش حکام و خوانین بخود مختاری، قلعه گراش محل مناسبی بوده‌است. حاکمان و خوانین با قدرت تمام در قلعه‌ای که بوسیله حدود هفتصد باب خانه محاصره شده حاکمیت داشته‌اند.
حاکمانی که در ادوار مختلف تاریخ، علم خود مختاری و مقابله و رویارویی با حکومتهای مرکزی وقت برافراشته‌اند و با تکیه به این قلعه و جمعیت انسانی که در آن خانه‌ها سکونت داشته‌اند، سالها اقتدار و عظمت و را تجربه نموده‌اند. قلعه و استحکامات آن در زمان حکومت رضا خان به علت مبارزه خان گراش (زادان خان) با حکومت مرکزی وقت که لار نیز زیر نفوذ داشته، تخریب گردید و سکنه آن در دامنه این کوه به ادامه زندگی پرداخته‌اند.