شهرستان سروستان

وجه تسمیه شهرستان سروستان:

شهرستان سروستان در فاصله هشتاد كيلومتري جنوب شرقي شيراز واقع است. در مورد واژه سروستان و وجه تسمیه آن می‌توان به موارد ذیل توجه کرد.

واژه سروستان یادبودیست از ایران کهن که نام یکی از آهنگ‌های شورانگیز پهلوی می‌باشد. و منوچهر دامغانی شاعر قرن 5 هجری نیز در اشعار خویش که سرشار از وصف طبیعت است کم و بیش از این آهنگ یاد می‌کند.

مطربان ساعت به ساعت بر نوای زیر و بم        گاه «سروستان» زنند امروز و گاهی اشکنه ...

دکتر محمد معین در دایره المعارف برهان قاطع به سروستان را در پهلوی سروپستان ذکر می‌کند و معتقد است که این مکان را خورستان نیز نامیده‌اند.

نام سروستان خورستان بوده است        سمتش از مشرقش دُر افشان بوده است

 در کتب جغرافيايي که در قرون نخستين اسلامي ‌نگارش شده نیز در کنار نام سروستان از واژه «خورستان» نيز نام برده‌اند. برخی معتقدند که  «خورستان» به معناي «خاور، شرق» است و به اين دليل که سروستان در شرق شيراز قرار داشته است سروستان را خورستان نامیده‌اند. بنا به اعتقاد آرتور كريستن سن مورخ و باستان شناس معروف، مؤسس شهر سروستان را (مهرنرسه) وزير بهرام پنجم مي‌باشد که به دستور وي(مهرنرسه) سه باغ (در ناحيه اردشيرخوره) فيروزآباد و سروستان احداث شد كه شامل باغ زيتون، باغ نخل، باغ سرو بود و از هر نوع دوازده هزار درخت كاشته شد. محلي كه درختان سرو در آن كاشته سروستان نام گرفته است..

سروستان با قدمت تاريخي هزاران سال يكي از قديمي ترين شهرستان هاي استان فارس محسوب مي‌شود. به لحاظ تاريخي سابقه شهرستان سروستان به دوره ساساني باز مي‌گردد و آثار فراواني از اين دوره همچون كاخ ساسان و قلعه انگشت گبری بجاي مانده است. همچنين از عمارت پير رباط، مقبره شيخ يوسف، قلعه مخروبه برزو را نيز مي‌توان در زمره جاذبه گردشگري اين شهرستان برشمرد.

 

قدمت تاريخي:

شهر که ز قدمتش اگر ياد شود

        شيراز چو نوزاد و وي از پيران است

 

براساس پژوهش هاي به عمل آمده توسط پايگاه ميراث فرهنگي شهرستان سروستان بيش از 100 اثر اعم از غارهاي طبيعي و پناهگاه، تپه و محوطه و بناي تاريخي زير بنائي در اين شهرستان شناسايي شده است كه قدمت اين مجموعه از آثار به دوره‌هاي ميان و نوسنگي تا دوران اسلامي باز مي‌گردد. که این مطلب نشانگر سابقه مدنی و موقعیت خاص منطقه در اسکان و شکل دهی اولیه جمعیت‌های انسانی می‌باشد. شکل گیری آبادی‌ها و محوطه‌های مسکونی در دشت سروستان به هزاره‌های پیش از تاریخ بر می‌گردد. کشف قطعه سنگ‌های نتراشیده شده از عهد پالئوتیک کهن (سنگ قدیم) تپه‌های مسکونی متعدد پیش از تاریخ و آثار دوره غار نشینی در کوه‌های مهارلو عمده‌ترین دستاورد مطالعات و بررسی اخیر پژوهشگران داخلی و خارجی می‌باشد.

اگر چه در منابع اولیه دوره اسلامی از سروستان با نام شهری دارای تاریخچه مشخص و معین نام برده نشده است اما سفالینه‌هایی در محوطه سیف آباد و کوهنجان که توسط باستان شناسان خارجی یافت شده نشانگر این است که سروستان در دوره هخامنشی شهری آباد بوده است. و با توجه به قراین موجود در منابع می‌توان احتمال داد که شهر فعلی سروستان در دوره‌های ساسانی نیز به صورت شهری آباد و معتبر بوده است. منطقه سروستان در دوران مختلف در ازمنه اسلامي نيز مورد توجه بوده است که گواه بارزي بر قابليت‌هاي منطقه مي‌باشد.

 

موقعيت جغرافيايي شهرستان سروستان:

 این سرزمین در دشتی به وسعت 2700 کیلومتر مربع در هشتاد کیلومتری جنوب شرقی شیراز قرار گرفته است. اين شهرستان از شمال به خرامه  و از جنوب به شهرستان جهرم و از شرق به شهرستان فسا و استهبان و از غرب به شیراز محدود است و از سوی دیگر در تقاطع مسير جهرم_سعادت شهر و محور آتي الاحداث سعادت شهر به كوار مي‌باشد.

از نظر جغرافيايي و تجاري واقع شدن اين شهرستان بر سر راه جاده ترانزيت شيراز_بندر عباس و كرمان موقعيت استراتژيکي خاصي به منطقه داده است. اما قابل توجه است که سروستان قبل از احداث راه‌هاي شوسه، يگانه راه کاروان روي بوده، که باعث ارتباط راه شهرهاي جهرم و لار و سيرجان و کرمان نيز به شيراز گرديده است.

 

ویژگی اقلیمی شهرستان سروستان:

بر اساس تقسیم بندی محققین و صاحب نظران، اقالیم ایران به چهار دسته «معتدل و مرطوب»، «سرد» ، «گرم و خشک» و «گرم و مرطوب» تقسیم می‌کنند. شهر سروستان در این تقسیم بندی بین منطقه گرم و خشک و منطقه گرم و مرطوب و منطقه سرد قرار دارد. این شهر میانه سردسیرات و گرمسیرات فارس واقع شده و هوای معتدل دارد.

 

مشاهير سروستان:

سروستان در قديم داراي رجال ارزنده‌اي بوده است، چون شيخ يوسف بن يعقوب سروستاني و محمد بن حسين البيضاوي و عمر بن علي البيضاوي که گر چه شرح زندگي و آثارشان در دست نيست ولی اخباری از آنان نقل گردیده است که اين حقيقت را روشن مي‌دارد که هر يک دانشوري گرانمايه در زمان خود بوده‌اند. شیخ یوسف سروستانی در محلی که امروزه آرامگاه ایشان می‌باشد به تدریس و فیض بخشی به اهل علم مشغول بوده است. این مرد بخشنده و کریم درب منزلش به روی همگان باز بوده است. که صحت این مطلب از ابیاتی که در بالای درب ورودی آرامگاهش نقر گردیده کاملاً مشخص می‌گردد.

از دیگر مشاهیر این خطه، شیخ ابوالقاسم سروستانی می‌باشد. در کتاب فارسنامه ناصري تأليف حاج ميرزا حسن حسيني فسايي در بخش بلوکات ذيل حرف (سپن)به نقل از کتاب مزارات شيراز آمده است که:«...شيخ ابو القاسم سروستاني سال‌ها در شيراز تدريس نمود و جماعت را از نتايج فکر خود بهره مند فرمود و هرگز فرماني به کس نداد و خود خدمت خود را مي‌نمود و در مدرسه خرابي منزل داشت که جز او کسي نبود... چون پادشاه زمان به زيارت آن بزرگوار رفتي از جا بر نخاستي و او را مواعظ حسنه تنبيه داشتي و صد سال تمام زندگي نمود و در حدود ششصد و اند وفات نمود...».

از دیگر رجال مطرح بايستي از خوشنويسان بنام محمد بن عبدالله و ابراهيم بن عبدالله قاضي نام برد. در کتاب «بياض تاج الدين احمد وزير» که به سال 783 ه.ق تأليف يافته صفحاتي به خط «محمد بن عبدالله بن ابي بکر محمد سروستاني» که در تاريخ 30 رمضان 783 نگاشته شده اختصاص يافته و اوراقي ديگر از آن به خط «ابراهيم بن عبدالله قاضي در سروستان است که مورخ نيمه شعبان مي‌باشد».

از ديگر چهره هاي درخشان و مشخص عرفان و تصوف در سروستان آقاي شيخ محسن سروستاني ملقب به صابر علي فرزند حجه الاسلام آقا محمد علي سروستاني مي‌باشد که از علماي زمان خود بوده است. و از محضر حاج ميرزا علي اقا شيرازي و در اصفهان در محضر ملا محمد وميرزا جهانگيرخان قشقايي کسب علم و دانش کرده و در نجف اشرف و سامره از محضر مراجع بزرگ اسلام کسب دانش نمود تا اين که به حکم مراجع زمان به مقام والاي اجتهاد نايل آمد و به ايران باز گشت و در مدارس معروف شيراز نظير خان و آقاباباخان به تدريس مشغول شد.

از ديگر چهره‌هاي درخشان ملا علي محمد سروستاني فرزند حاج ملا طهماسب بن ملا خلف زيدوني کوه کيلويه‌اي بود. حاج ملا طهماسب در سروستان به ترويج دين مبين اسلام اشتغال داشت و به زهد و تقوا مشهور بود، ملا علي محمد به سال 1185 هـ.ق در سروستان به دنيا آمد و در حکمت الهي و طبيعي و کلام و فقه سرآمد فضلاي شيراز شد و در اواخر عمر به ترويج علوم پرداخت و به سال 1260 هـ.ق. در همين قصبه در گذشت. نواده او ملاشفيع صدر (متولد 1270 هـ.ق) نيز از شکسته نويسان معروف زمان خود در شيراز بود.

مطالب فوق گواه بر این است که سروستان داراي چهره هاي علمي- فرهنگي بنام و شاخص مي‌باشد که خود بیانگر سطح بالاي سواد و دانش آموختگي در منطقه مي‌باشد. سروستان تلاش نموده تا در عرصه علم و فرهنگ از سایر مناطق عقب نمانده و همچنان مانند گذشته پیشتاز باشد. سنديت اين مطلب را مي‌توان از سابقه حضور مدارس در سروستان اشاره کرد که به سال 1302هـ.ش برمي‌گردد. که مربوط به تأسيس مدرسه سيبويه مي‌باشد و اکثريت افراد برجسته و صاحب نام در عرصه علم و دانش در اين مدرسه مشغول تحصيل بودند. مردم منطقه علاوه بر زمينه‌هاي علمي در تاریخ معاصر نیز افراد توانایی در زمینه علم و ادبیات در بطن خود پرورانده است که بیان و معرفی آنان خود مبحث جداگانه‌ای را می‌طلبد. علاوه بر مطالب فوق سروستانی‌ها با حضور خود در زمينه‌هاي ورزشي و فرهنگي نيز قابليت‌هاي بالقوه و بالفعل خود و شهرستان را به نمايش گذاشتند.

 

2- صنایع دستي شهرستان سروستان:

هنرهای دستی و سنتی نمودی از فرهنگ ملی هر منطقه می‌باشد. صنایع دستی که هم هنر و هم صنعت محسوب می‌شود از یک طرف آمیختگی زیادی با سنت و عادات و بینش فلسفی و عرفانی سازندگان دارد و از طرف دیگر محیط جغرافیای، تاریخ و فرهنگ، عوامل اجتماعی و اقتصادی در آنها تأثیر می‌گذارد از این روست که یک هنر دستی گویای بسیاری مطالب از فرهنگ و هنری است که در آن منطقه ریشه داشته است. از این رو در جایی که به میراث فرهنگی پرداخته می‌شود پای صنایع دستی نیز به میان می‌آید و این دو مقوله دو روی یک سکه می‌باشند و جدا سازی آن معنا و مفهومی ندارد. از این رو پرداختن به هنرهایی که در شهرستان مرسوم بوده و یا هنوز بارقه‌هایی از آن کور سویی می‌زند بسیار ضروری به نظر می‌رسد. اما لازم به ذکر است که شهرستان سروستان در هنرهایی که از آن یاد می‌شود دارای سبک نبوده و شهرستان به این هنرها شناخته نمی‌شود اما به جهت اشتغال افراد به این هنرها در اینجا از آنها ذکری به میان خواهد آمد.

هنرهاي مردم منطقه از دير باز قالي بافي، نمد مالي، كلاه بافي، ملكي دوزي (گیوه دوزی)، سفال گري ، دولچه سازي بوده كه بعضي از آنها به بوته فراموشي سپرده شده است. سروستاني‌ها قسمت عمده‌اي از صنايع دستي خود را به ساير بلوکات مجاور از قبيل خفر، کربال، کوار، ارسنجان و...صادر مي‌کرده‌اند و از این راه سود عمده‌اي عايد مردم مي‌شده است.

1-2 نمد مالی: نمد به اصطلاح نسج نابافته‌ای است که با ایجاد فشار، رطوبت و حرارت درست می‌شود. نمد به عنوان یکی از زیر اندازها و تن پوش‌های ایرانی سابقه بس طولانی دارد و از روزگاران گذشته در فارس تولید می‌شده است و تولیدات آن عبارتند از: زیر انداز، کلاه ، تن پوش نمدی.

2-2 گیوه دوزی: گیوه نوعی پای افزار است که رویه از نخ پرک و ریسمان‌های پنبه‌ای بافته شده و زیره و یا ته آن را گاه چرم و به طور غالب از لته‌های بهم فشرده و در هم کشیده می‌سازند.

3-2 سفال گری: این هنر از قدیمترین هنرهایی است که توسط بشر خلق شده و شیوه کار سفال‌گری در نقاط مختلف ایران کم و بیش شبیه یکدیگر است.

از جمله‌ هنرهایی که همچنان کور سویی از آن دیده شده و هنر جویانی جهت کسب آن همت می‌گمارند و در کلاس‌های آموزشی شرکت نموده تا این هنر همچنان زنده و پویا بماند. کلاس‌هایی که در زمینه آموزش هنرهای دستی و سنتی در شهرستان برقرار می‌گردد می‌توان از قالی بافی، گلیم بافی، جاجیم بافی، معرق، منبت، خاتم،تذهیب، رودوزی سنتی، قلاب بافی، عروسک سازی و... نام برد.

4-2 قالی بافی: قدمت این هنر در استان فارس به قرن‌ها پیش بر می‌گردد. و در زمره هنرهایی است که در جای جای این استان عزیز و پهناور کار شده است اما ایلات مختلف عشایر در طرح و تعالی این هنر  نقش بسزایی داشته‌اند.

5-2 گلیم بافی:  این هنر دست بافتی است که بوسیله دار بافته می‌شود و دو رویه می‌باشد زیرا پودهای رنگارنگ را در زیر و روی رشته های تار که ناپیداست می‌گذرانند و به تغییر رنگهای پود نقش‌ها پدیدار می‌شود.

6-2 گبه بافی:گبه نوعی قالی گره بافته است با پرزهای بسیاربلند. گبه بافی بدون نقشه بافته شده که خود بافندگان طراح این نقوش هستند.

 

7-2 جاجیم بافی: این هنر نیز دست بافتی که به مدد تارهای رنگارنگ نقش می‌پذیرد و گاه نیز تار و پود نقش آفرینند.

 

 

8-2 خاتم سازی: این هنر از جمله رشته های صنایع دستی استان فارس است که اخصاص به شیراز دارد و در این شهر تولیدات با کیفیت بالا تولید شده است.

9-2 منبت کاری: منبت عبارت است از کنده کاری و برجسته کاری چوب بر طبق طرح ها و نقوش مورد نظر می‌باشد.

10-2 معرق کاری چوب:معرق ایجاد سطح تخت منقوش حاصل از برش لایه های نازک انواع چوب بر اساس طرح های مختلف و نصب آن ها بر بستری از چوب است. در مرحله نهایی تهیه یک اثر معرق به کمک سمباده سطح آن یکنواخت شده و به منظور محافظت بر روی آن لایه‌ای از پلی استر کشیده می‌شود.  

11-2 عروسک سازی: این هنر به چند شیوه در استان فارس دیده می‌شود. عروسک سازی با لباس محلی- عروسک بافتنی- عروسک با خمیر می‌باشد.

 

جاذبه هاي طبيعي شهرستان:

آنچه محرز است در آفرینش جاذبه‌های طبیعی دست معجزه‌گر طبیعت بکار رفته است از این رو شهرستان سروستان نیز از جاذبه‌های طبیعی چندی برخوردار است که شامل مناطق زیر می‌باشد.

چشمه سرو نخودي نظر آباد، چشمه غمپ تزنگ ، چشمه غنيبي ، چشمه له ياسي (سهراب) ، باغ رباط سروستان، قدح فر ، آب چشمه چنار مهارلو ، آب زنگي مهارلو، آب درمانی مهارلو ، آب بيدك مهارلو، آب مهارلو كهنه ، آب شيخك بكت، آب طليكو مهارلو، آب امامزاده كوهنجان، چشمه آبخوني مهارلو، كمرزرد درياچه مهارلو، ، چشمه انجيرك، چشمه نباتي كوهنجان، چشمه آبريز جبل كوهنجان، كوه چنار مهارلو و ...

در ميان جاذبه‌هاي طبيعي سروستان به دو مکان که جزء اولويت‌ها در اجراي مناطق نمونه گردشگري استان معرفي شده است مي‌پردازيم:

 

باغات رباط

باغات رباط از قديم الايام بخشي از سروستان و معروف به مزرعه رباط بوده است. در حال حاضر هيچ خانواده‌اي در باغات رباط زندگي نمي‌کنند، عامل اصلي اين ترک موطن، فقدان آب شرب بوده است.

همانطور که مي‌دانيم واژه «رباط» به معني کاروانسرا مي‌باشد. آنچه که اذهان عمومي نيز بر آن ادعا دارند اين است که در اين منطقه کاروانسرا وجود داشته است. که در ضلع شمالي باغات رباط واقع بوده است. کشاورزان باغات معتقدند که ويرانه‌هاي موجود بخشی از آثار مسجد و حمام و مقبره می‌باشد که بقایایی از دوران ايلخاني مي‌باشند.

باغات تماماً سرسبز و شاداب و مملو از درختان ثمري مي‌باشند (گردو، پسته ،انار سبزيجات) در اين باغات همواره فعاليت آبياري به صور مختلف قطره‌اي و سنتي در حال انجام است. بين محدوده باغات و کوهپايه‌هاي شمالي اراضي شيب حداکثر 5% وجود دارد که مناسب‌ترين محل براي اماکن گردشگري مي‌باشند.

باغات رباط از نظر اقليمي و خصوصيات آب و هوايي آن، همانند اقليم سروستان است. علي رغم نزديکي اين باغات به شهر در حال حاضر در حول و حوش آن‌ها هيچ گونه فضاي سکونتي وجود ندارد و باغات به طور کلي از شاکله شهر جدا مي‌باشد.

 

چشمه تزنگ:

در 10 کيلومتري جاده سروستان به فسا، آبادي کوچکي به نام مؤمن آباد وجود دارد. در فاصله 3 کيلومتري ضلع شمالي آن جاده شوسه اراضي تزنگ شروع مي‌شود. اين دشت بزرگ از سه طرف توسط ارتفاعات و کوه‌هاي بلند محصور شده است و از سمت غرب چشم اندازي بسيار زيبا را به نمايش مي‌گذارد. اين دشت زيبا در پايين ترين سطح برابر با 1648 متر از سطح دريا مي‌باشد و توسط رشته کوه‌هايي محصور شده است؛ در سمت جنوب کوه نظر آباد با ارتفاع 2241 و در شرق رشته کوه ديگري با نقاط ارتفاعي تا 2500 متر و در شمال آن بيشتر به شکل پستي و بلندي‎‌هاي تپه ماهوري مي‌باشد.

در سرتاسر اين منطقه از بادام کوهي نشانه‌هايي دارد و موقعيت و شرايط دامپروري را ندارد زيرا پوشيده از بوته‌هاي خار مي‌باشد. در قديم الايام در اين مکان روباه، گراز، خرگوش، کبک، تيهو و ... وجود داشته است. ولي زياده روي‌هاي مداوم در شکار موجب شده است امروزه به ندرت جانوري در اين خطه ديده شود.

اراضي مسطح، شيب کم، سه طرف از زمين به شکل کوهپايه، و در دو سمت کوهستانهايي با قلل مرتفع، جنس خاک قابل درختکاري و جنگل کاري، اينها همه شرايط مساعدي براي استفاده‌هاي گردشگري از اين اراضي مي‌باشد.

 

روستاهای هدف گردشگری شهرستان:

 

 

 

جاذبه هاي تاريخي شهرستان:

 

در شهرستان سروستان بیش از صد اثر تاریخی از قبیل تل، تپه، محوطه و بنای تاریخی شناخته شده است که قدیمی ترین آثار سروستان ریشه در تمدن 7 هزار ساله دارد. در طول هزاران سال منطقه سروستان اقامتگاه و زیستگاه به شمار می‌رفته است. از صدها اثر شناخته شده تنها 18 اثر در زمره آثار ملی به ثبت رسیده است و مقدمات ثبت جهانی اثر شاخص ، کاخ ساسانی سروستان نیز در دست اقدام می‌باشد. از جمله آثار شاخص تاریخی شهرستان می‌توان از:

 

 

پير رباط (چهار طاقي رباط):

در شهرستان سروستان واقع شده و مربوط به دوره اسلامي مي‌باشد. اين اثر در 25/12/1379 جزء آثار ملي به ثبت رسيد. [شماره ثبت: 3397]

می‌توان در باغستان شمال سروستان که آبي خوش و گوارا دارا می‌باشد آثار عمارتي رفيع سنگي که متأسفانه امروزه بخش اعظم آن فرو ريخته است را رؤیت کرد. اين بنا داراي ديوارهايي بس رفيع بوده که قسمتي از آن تا زاويه سقف پا برجاست و معلوم است که آينه کاري و داراي سقفي بسيار زيبا و منقش بوده است.

گفته شده قطب الدين اولياء، دايي شيخ سعدي، از مشايخ صوفيه قرن 8هـ.ق در ان مکان سکنی گزیده و درهمين مکان به تدريس عرفان مشغول بوده است.

 

 

کاخ بهرام پنجم يا کاخ ساسان سروستان:

در شهرستان سروستان- روستاي نظرآباد واقع شده است که مربوط به دوره ساساني مي‌باشد. اين اثر در 24/6/1310 جزء آثار ملي به ثبت رسيد. [شماره ثبت: 23]

اين کاخ در 9 کيلومتري جنوب غربي سروستان در ميان دشتي وسيع و در مسير روستاي نظر آباد قرار دارد. اين بناي عظيم گنبدها، ايوان‌ها، اتاق‌ها و دهليزهاي متعددي دارد. در خصوص تاريخ ساخت کاخ سروستان نظرات متفاوتي وجود دارد به احتمال زیاد اين بنا از آثار دوره بهرام گور[بهرام پنجم ساساني] است (480-420م) که بوسيله مهر نرسي وزير معروف او که صدرات يزدگرد اول و يزدگرد دوم را نيز عهده‌دار بوده ساخته شده است. ابعاد اين کاخ 45×37متر مربع است که از سنگ و گچ ساخته شده و ايواني مربع شکل بخش مرکزي آن را تشکيل مي‌دهد که داراي 13 متر طول ، و 18 متر ارتفاع دارد. همچنين در مرکز و حياط داراي گنبدي می‌باشد.

 

 

اين بنا همانند کاخ فيروزآباد و کوچکتر از آن است و طاق هاي گنبدي آن با آجر زده شده است. اين بنا که از با شکوه‌ترين کاخ هاي عهد ساساني است و شامل يک ايوان ورودي و گنبدي در مرکز و حياط است. در اين کاخ نسبت به بناهاي ديگر اين دوره فن معماري و پلان پيچيده و کامل تري استفاده شده است. نماي اصلي بنا در ضلع شرقي قرار دارد که شامل يک ايوان مرکزي و دو ايوان کوچکتر در دو طرف است. ايوان مرکزي به تالار اصلي و پس از آن به چهار حياط متصل مي‌شود و ديوار جنوبي تالار مرکزي به يک ايوان جانبي خارجي راه مي‌یابد. لازم به ذکر است که ایوانی که در سمت شمال کاخ واقع است بوسیله چند پله به محوطه بیرون کاخ مربوط می‌شود اما ایوان بزرگ شرقی به تالار مرکزی و قسمت‌های دیگر بنا ارتباط دارد و در دو طرف اين بنا دو اتاق باريک با طاق گهواره‌اي قرار دارد که مقابل هم قرار نگرفته‌اند. استفاده از فيلپوش براي قرار گرفتن گنبدها روي بنا به وضوح ديده مي‌شود.

برخي از پژوهشگران معماري ساساني، با توجه به تکنيک پيشرفته‌تر در طرحي کلي و جزئيات بنا آن را متعلق به اواخر دوران ساساني مي‌دانند و معتقدند که ساخت اين بنا يکي از نخستين قدم‌ها در جهت سبک ساختماني ويژه‌اي بود که معماري گوتيک را مي‌توان تحقق نهايي آن دانست.

 

مقبره شيخ يوسف سروستاني:

در شهرستان سروستان کنار ميدان اصلي شهر واقع شده است و مربوط به قرن هشتم مي‌باشد. اين اثر در 21/8/1317 جزء آثار ملي به ثبت رسيد. [شماره ثبت: 318]

این بنا به طرز زیبایی در وسط شهر سروستان قرار دارد. از لحاظ معماری به دوره ایلخانی بر می‌گردد و تزئینات بنا متأثر از تزئینات رایج آن دوران می‌باشد. در اقلیم پارس آمده است که اين بقعه که محل زندگي و تدريس شيخ يوسف بن يعقوب بوده شامل دو چهار طاقي و چندين ستون سنگي و رومي‌هايي از سنگ تراش است. معماري اين بنا مانند معماري بناهاي ساساني است و شيوه سنگ تراشي آن همانند خداينانه مسجد جامع عتيق شيراز است.

در درجه اول اهمیت عنصر تزئین بنا حجاری است که تزئینات عمده حجاری شامل کتیبه‌ها به خط کوفی، ثلث، نسخ و نقوش اسلیمی یعنی پیچ در پیچ می‌باشد. علاوه بر این عناصر تزئینی هنر کاشیکاری در این بنا به کار رفته که متأسفانه امروز آثاری از این هنر در بنا موجود نیست. بنا به مدارک جزیی که به دست آمده چنین استنباط می‌شود که در طرفین گوشواره‌ها یعنی بخش‌های کچکی شکل از کاشی‌های زرین فام یا نقوش گیاهی و کاشی‌های با لعاب فیروزه‌ای به شکل صلیب استفاده گردیده است.

در اين بنا، دو در ورودي به محل قبور وجود دارد. سر در ضلع شرقي از سنگ تراشيده است و داراي طاقي مقرنس کاري است. در ضلع شمالي بنا نيز بقايايي از پلکان مارپيچ وجود دارد. سر در غربی در ابتدا در بخش شمالی بنا بوده که به دلیل حوادث طبیعی ویران شده و سپس به تشخیص معماران این سر درب را به جبهه غربی انتقال داده و به همان صورت و با همان مصالح بر پا داشته‌اند. سر در اين عمارت با نگارش چند آيه از قرآن به خط ثلث بر روي کاشي کاري‌هاي معرق، مزين شده است. سر در جنوبي نیز که بر محور اصلي ساختمان بنا شده و متعلق به سال 714 هـ.ق است، از سنگ تراشيده ساخته شده است. این سر در دارای چندین کتیبه به خط نستعلیق می‌باشد که یکی از آن‌ها مربوط به عهد پادشاهی نادر شاه افشار می‌باشد. اين بنا داراي دو گنبد است که گنبد اصلي آن داراي دوازده ستون است که از سنگ‌هاي طبيعي خوش تراش بنا شده است و دوازده ستون آن نيز از سنگ‌هاي يکپارچه ساخته شده است. قطر اين گنبد 6 متر است و يک بار مرمت شده اما بخش‌هاي پاييني و دوازده ستون آن هم چنان دست نخورده باقي مانده است. از لحاظ ایستایی بنا کل وزن ساختمان به طرز ظریف و ماهرانه‌ای بر روی دوازده ستون سنگی آهکی قرار گرفته و استاد کار وی استاد علی الفازی بوده است. گنبد ديگر اين بنا که گنبدي کوچک است، از سنگ‌هاي لاشه و آجر ساخته شده است. در ضلع شمالي گنبد دوازده ستون، ديواري قديمي وجود داشته که هم اينک ديوارهايي در دو طرف آن احداث شده است.

در وسط چهار طاق اصلي، سنگ قبري مربوط به شيخ يوسف قرار دارد که بر روي آن نگاشته شده است: «توفي الشيخ يوسف بن يعقوب السروستاني سنه اثنين و ثمانين بعد ستمائه» و در پايان نيز تاريخ 680 هجري ذکر شده است. در مورد شخصیت شیخ یوسف بن یعقوب سروستانی مطالب خاصی در کتاب‌های تاریخی بیان نشده است و تنها چنین به نظر می‌رسد که وی یکی از مشایخ بزرگ دوران خویش بوده  و در محل دفن خویش به تدریس و فیض بخشی به اهل علم مشغول بوده است. این مرد بخشنده و کریم درب منزلش به روی همگان باز بوده و بالای درب ورودی آرامگاهش این بیت منقوش است:

 

الباب مفتوح لمن دخل

شیخ یوسف سرور اهل صفا

هست باب باز بهر واردین

        و الخبز و مباح لمن اکل

داده سروستان ما را فر و جا

هست نانش مفت بهر آکلین

 

سنگ قبر ديگري متصل به بقعه شيخ است که بر روي آن نام محمد بن حسن علي البيضاوي مورخ 11 رمضان 710 هجري نگاشته شده است. بر سر در جنوبی نام استاد علی بن حسین علی الفازی و تاریخ محرم 680 هجری مرقوم شده است. تاریخ سر در جنوبی 714 ذکر شده و پایین آن روی لوحه سنگی به غرس درخت سروی در سال 731 در صحن بقعه اشاره شده است.

 

جاذبه های مذهبی شهرستان سروستان

امامزاده شاه صفي الدين(ع)

امامزاده شاه صفي‌الدين(ع) که نوجواني 10 الي 12 ساله بود بهمراه کاروان ياران و خويشاوندان امام هشتم، امام رضا (ع) که به رهبري حضرت احمد بن موسي «شاهچراغ» از مدينه حرکت کردند و به سوي خراسان به قصد زيارت امام رضا (ع) بودند چون به شيراز رسيدند خبر شهادت امام رضا (ع) توسط مأمون  شنيدند. بنا به دستور مأمون حاکم شيراز راه را بر کاروان بستند و بين آن‌ها جنگ درگرفت. حضرت احمد بن موسي به همراه ياران دلير خود به مرتبه شهادت نائل آمد اما تعدادي از امامزادگان بخصوص آناني که کودک و نوجوان بودند پراکنده شدند و در شهرها و آبادي‌هاي اطراف پنهان شدند که بتدريج بسياري از آنان شناخته شده و توسط مزدوران و ظالمان شهيد شدند. بدين سبب در استان فارس تعداد زيادي از قبور مطهر وجود دارد. امامزاده شاه صفي الدين نيز بعد از جدا شدن از ياران راه کوهنجان را انتخاب کرد و بطور ناشناس در آسياب قديمي شروع به کار مي‌کنند. و مدت‌ها بعنوان شاگرد آسيابان مشغول بکار مي‌شود. آسيابان که ابيل ترک نام داشته بعد از  مدتي از هويت اين امامزاده بزرگوار خبردار مي‌شود و او امامزاده را بوسيله ضربت زدن با بيل به شهادت رسانید.مردم محل از جریان امر مطلع شده پیکر امامزاده را در همين جايي که امروزه هست دفن مي‌کنند بعدها توسط افراد با سواد و شيعيان آن حضرت سنگ لوحي نوشته و روي قبر شريف آن بزرگوار نصب مي‌کنند.

 

امامزاده علی بن اسحاق (ع):

این امامزاده در شهرستان سروستان روستای کت گنبد واقع شده است و به مزار امامزاده سید علی بن اسحاق (ع) مشهور می‌باشد. آن حضرت از نوادگان امام زین العابدین (ع) می‌باشد. این امامزاده در 500 متری جاده اصلی و ترانزیت به سمت استانهای جنوبی، کرمان ، سیستان و بلوچستان و شهرهای شرقی فارس قرار گرفته است. این امامزاده هر ساله مأمن امنی برای عاشقان و دل سوختگان اهل بیت و کعبه حاجت دل خستگان می‌باشد. در مجاورت این امامزاده تل تاریخی با قدمت دوره اسلامی قرار گرفته است.

 

امامزاده ابراهیم (محمد) نظرآباد

این امامزاده در شهرستان سروستان روستای نظر آباد واقع شده است و به مزار امامزاده ابراهیم (ع) و به نقلی دیگر امامزاده محمد مشهور می‌باشد. آن حضرت از نوادگان امام موسی بن جعفر (ع) می‌باشد که در 3 کیلومتری محور اصلی سروستان- جهرم قرار گرفته است. این امامزاده در اکثریت اوقات مملو از عاشقان اهل بیت بویژه اهالی مناطق نظر آباد، مؤمن آباد و مردم شهرستان جهرم می‌باشد که اوقات خود را با همنشینی در مجاورت این امامزاده مکرم تقدس می‌بخشند.